Aktualnie dostępne tomy Bibliografii Polskiej dystrybuuje: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
*
Wszystkie przedsięwzięcia naukowe opisane w naszej Kronice są efektem pracy całego zespołu bibliografów zatrudnionych w Centrum, bez której nie byłyby one możliwe.
*
Zarządzeniem nr 56 z dnia 12 października 2007 roku JM Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego na wniosek prof. Wacława Waleckiego powolał w miejsce Zakładu Bibliografii Polskiej im. Karola Estreichera - Centrum Badawcze "Bibliografii Polskiej" Estreicherów. Cieszymy się z tego ważnego awansu naukowego naszej placówki.
mgr Magdalena Romanowska i mgr Magdalena Sokołowska przebywały we Lwowie jako stypendystki Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prowadziły bardzo potrzebne i owocne dla nas badania bibliograficzne w Bibliotece Naukowej im. Stefanyka (Ossolineum) oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej. Odnalazły cały szereg interesujacych nas polskich starodruków i czasopism niedostępnych w Polsce.
prof. Wacław Walecki brał udział w Białymstoku w sesji naukowej Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. Przedstawił krótkie wystąpienie (tekst poniżej) oraz z wielkim pożytkiem uczestniczył w wielu dyskusjach i rozmowach kuluarowych (na zdjęciu zasłuchani w wypowiedź dyr. Jerzego Petrusa).
PROF. DR HAB. WACŁAW WALECKI
UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI
KATEDRA LITERATURY STAROPOLSKIEJ
I
CENTRUM BADAWCZE BIBLIOGRAFII POLSKIEJ ESTREICHERÓW
KIEROWNIK
BIBLIOTHECAE NEONATAE
albo dziedzictwo odzyskane
czyli jak wykorzystujemy do pracy naukowej
polskie dziedzictwo kulturowe za granicą
(Biblioteka Nieświeska Radziwiłłów,
Biblioteka Collegium Jezuickiego we Lwowie)
Wstęp do prezentacji
Przedmiotem mojego komunikatu naukowego jest prezentacja dwóch katalogów internetowych, które dotyczą zbiorów bibliotecznych stanowiących polskie dziedzictwo kulturowe za granicą, konkretnie na dawnych kresach wschodnich. Są one przykładami, jak praca nad owym dziedzictwem może praktycznie służyć badaczom w Kraju, stanowiąc nieraz nieoceniony element ich warsztatu naukowego. Z chwilą utworzenia tych systemów i udostępnienia ich w Internecie otrzymaliśmy bowiem nie tylko świadectwo naszej kultury narodowej pozostającej dziś poza granicami Polski, lecz również realny materiał badawczy, służący do wielostronnego wykorzystania w zakresie badań historyczno-kulturowych, historycznoliterackich i w wielu, wielu jeszcze innych dziedzinach nauki. W sytuacji bowiem, gdy dysponujemy adresem bibliograficznym starodruku (tych bowiem najcenniejszych zasobów dotyczą nasze katalogi) i adresem bibliotecznym określającym miejsce jego przechowywania za granicą oraz sygnaturą – w kontekście realiów technicznych XXI wieku nieistotne staje się miejsce, gdzie on się znajduje, gdyż możliwość dotarcia do niego czy to poprzez ogląd osobisty, czy też poprzez sprowadzenie materiałów fotograficzno-elektronicznych jest zwykłym elementem pracy badawczej.
Oba nasze katalogi, to jest Katalog starych druków Biblioteki Ordynacji Nieświeskiej Radziwiłłów. Druki polskie XVI – XVIII w.z wyodrębnionym podzespołem Katalog księgozbioru Konstancji Sapieżyny (1697-1756) oraz drugi: Próba rekonstrukcji Biblioteki lwowskiego Kolegium Jezuickiego (1596-1773) obejmują zbiory rozproszone i wcielone do innych księgozbiorów (głównie naukowych bibliotek państwowych, np. starodruki tzw. pierwszej biblioteki nieświeskiej znajdują się m.in. w St Petersburgu, w Moskwie, w Helsinkach, a starodruki jezuitów lwowskich w bibliotekach Lwowa: Uniwersyteckiej i UAN[1]); nasze systemy stanowią zatem w pewnym sensie również wirtualne odtworzenie dawnego zasobu, miejsca ich kolekcjonowania jako całościowego korpusu, dając nam obraz, jak wyglądała biblioteka radziwiłłowska w Nieświeżu czy też jezuicka we Lwowie i pozwalając na prowadzenie badań nad charakterem tego księgozbioru. To po wtóre.
Kolejnym, z brzegu wziętym, a już trzecim spośród całego szeregu „atutów” rozwijania tego typu rekonstrukcji polskiego dziedzictwa kulturowego w zakresie księgoznawstwa i bibliografii jest możliwość oglądu starodruków w nieznanych w Polsce egzemplarzach lub w ogóle egzemplarzy nie istniejących w krajowych bibliotekach, bezpowrotnie zatraconych na skutek działalności „kulturotwórczej” w XX wieku innych naszych, tym razem zachodnich, sąsiadów. Zaś do najbardziej interesujących przygód pracowników naukowych kierowanego przeze mnie Centrum Badawczego Bibliografii Polskiej Estreicherów należą te cimelia, których nie odnajdujemy w polskiej bibliografii narodowej, czyli druki unikatowe, one bowiem wzbogacają naszą główną bazę, tzw. „elektronicznego Estreichera” (zdecydowana większość z nich nie jest odnotowana także w Centralnym Katalogu Starych Druków Polskich BN).
Baza ta, nota bene, też jest nieocenionym źródłem wyjściowym do wytyczania dalszych tego typu działań naukowych, jak wskazane powyżej. Pozwala bowiem na wydobycie, poprzez przeszukiwanie jej materiału, tych jednostek bibliograficznych, które istniały w utraconych bibliotekach i podejmowanie prób ich odnalezienia. Szkoda tylko, że wielu bibliotekarzy w Polsce, z pewna panią bibliotekarką z Torunia na czele, nie odróżnia dwóch podstawowych pojęć z zakresu baz elektronicznych: biernego wyszukiwania i aktywnego przeszukiwania, rzucając kłody pod nogi autentycznym badaniom naukowym, ale to już temat na osobne wystąpienie.
Wskazane przeze mnie bazy znajdują się w Internecie pod głównym adresem dotyczącym Elektronicznej Bazy Bibliografii Estreichera, tj. www.estreicher.pl, w zakładce „Inne nasze bazy”. Ich autorami są wszyscy wysoko kwalifikowani bibliografowie zatrudnieni w Centrum Badawczym Bibliografii Polskiej Estreicherów w Uniwersytecie Jagiellońskim oraz liczne grono naszych współpracowników w Polsce i za granicą, zbierający się na wspólne konferencje naukowe (pierwsza, pt. Libri Separati. Starodruki polskie w państwowych bibliotekach Rosji, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Łotwy odbyła się jesienią 2007 roku w Krakowie, drugą, Libri Recogniti planujemy na jesień 2010 roku, jeśli powiodą się starania w tym zakresie czynione przez naszego współorganizatora sympozjum w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Prezentacja
Inne nasze bazy
baza nieświeska: całość
Przykładowe przeszukiwania:
baza nieświeska: wybór według hasła
baza nieświeska: wybór według lokalizacji dzisiejszej
baza nieświeska: wybór według proweniencji
baza nieświeska: wybór według dowolnego ciągu znaków w dowolnym polu
baza lwowska
baza lwowska: wybory jak wyżej
baza lwowska: wybór według dowolnego ciągu znaków w komentarzu
Prezentacja bazy lwowskiej w wersji książkowej dostępnej w formacie *.pdf
Zakończenie
Na zakończenie warto zwrócić uwagę na to, iż, jak widać z zapowiedzi na stronie www.estreicher.pl/Inne nasze bazy plany nasze w zakresie dokumentowania zbiorów starodruków polskich na Wschodzie, zwłaszcza wcielonych do zasobów państwowych bibliotek naukowych na tamtych terenach są dość rozległe. Planujemy wytrwale działać na tym polu, mimo tego, że np. wygłoszony przed chwilą referat pt. Księgozbiory z ziem wschodnich Rzeczypospolitej. Stan badań i postulaty badawcze nie odnotował w ogóle istnienia naszych baz.
Kraków-Nowy Wiśnicz, 1. sierpnia 2009 roku
[1] Na marginesie: znaleźliśmy też w bibliotece krasiczyńskiej Sapiehów starodruk wypożyczony z Nieświeża kilkaset lat temu i do dziś nie oddany…
mgr Alina Baran przebywała na stypendium naukowym w Pradze, prowadząc badania starodruków do przygotowywanego ostatniego w serii staropolskiej tomu Bibliografii Estreichera.
mgr Agnieszka Lipińska przebywała na stypendium naukowym w Wiedniu. Kompletowała niedostępne w Polsce materiały do bibliografii staropolskiej i XIX wieku.
W dalszym ciągu swojej ukraińskiej wyprawy prof. W. Walecki kontynuował poszukiwania starodruków polskich w Odessie oraz na tamtejszym uniwersytecie dla studentów polonistyki i historii wygłosił referat na temat łacińskiej twórczości Kochanowskiego.
prof. Wacław Walecki brał udział w międzynarodowej sesji naukowej Многообразие культур: неоклассика и контркультура w Uniwersytecie w Charkowie i wygłosił referat pt. Читая между строк старопольской прикладной литературы oraz prowadził rozmowy na temat katalogowania starodruków polskich znajdujących się w bibliotekach charkowskich.
Na skutek awarii systemu komputerowego, informacje w naszej kronice za miesiące styczeń-czerwiec 2009 zostały ponownie odtworzone na podstawie dokumentacji archiwalnej i mogą być częściowo niekompletne.